Bạn có nhớ Tamagotchi – chú thú ảo một thời gây sốt toàn cầu không? Dù ngày nay chúng ta vẫn có thể tìm thấy một phiên bản của Tamagotchi, nhưng điều đó lại không đúng với vô số thiết bị khác từng được coi là đột phá, mang tính biểu tượng, hoặc đơn giản là được yêu thích. Những món đồ công nghệ này dần chìm vào quên lãng do sự tiến bộ không ngừng của khoa học kỹ thuật, những thay đổi trong thị trường, hay đơn giản là sở thích của người tiêu dùng. Dù một số thiết bị còn để lại nhiều tiếc nuối, thì đa phần chúng gợi lên cảm giác hoài niệm về một thời kỳ công nghệ đơn giản hơn, nhưng không kém phần thú vị. Website caphecongnghe.com sẽ cùng bạn quay ngược thời gian, khám phá 7 thiết bị công nghệ lỗi thời đã biến mất nhưng vẫn để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng những người đam mê công nghệ tại Việt Nam và trên thế giới.
1. Máy Nghe Nhạc Di Động (PMP)
Một thời nằm gọn trong túi mỗi người
Biểu tượng Apple trên chiếc iPod Classic, một máy nghe nhạc cầm tay mang tính biểu tượng
Tôi vẫn còn nhớ như in cái ngày mình được tặng chiếc Sony Walkman đầu tiên. Đó là một máy phát băng cassette mà bạn có thể đeo vào thắt lưng và đi dạo khắp thị trấn, đắm chìm trong những giai điệu yêu thích. Walkman chính là một trong những thiết bị mở đầu cho danh sách dài các máy nghe nhạc di động (Portable Media Player – PMP) sau này.
Sau đó, một người bạn của tôi trở nên “ngầu” hơn với chiếc máy phát đĩa CD cầm tay đầu tiên. Trông nó thật tuyệt, nhưng vấn đề là bài hát sẽ bị nhảy nếu anh ấy có bất kỳ cử động đột ngột nào, khiến trải nghiệm không được hoàn hảo cho lắm.
Các máy MiniDisc (MD) của Sony sau này đã cải thiện đáng kể trải nghiệm với chất lượng âm thanh tốt hơn và khắc phục được phần nào vấn đề nhảy bài.
Tuy nhiên, cuộc cách mạng PMP thực sự bùng nổ khi Apple ra mắt iPod đầu tiên vào năm 2001. Vào thời điểm đó, từ “cool” (ngầu) có lẽ đi kèm với hình ảnh của một chiếc iPod. Microsoft Zune xuất hiện muộn hơn một chút, và sau đó, vô số máy nghe nhạc MP3 đã tràn ngập thị trường trên toàn cầu.
Cùng lúc đó, kỷ nguyên Napster cũng khuấy đảo thế giới mạng. Việc của chúng ta chỉ là tải về vài tệp MP3, chọn lọc và chép chúng vào máy nghe nhạc. Có những máy MP3 nhỏ gọn như USB flash drive, cho phép bạn bỏ túi và nghe nhạc trên đường đi làm hoặc khi chạy bộ. Khi những chiếc điện thoại thông minh đầu tiên ra đời, chúng cũng có khả năng phát nhạc và đủ bộ nhớ để lưu trữ rất nhiều bài hát. Chính vì vậy, máy nghe nhạc MP3 nhanh chóng trở nên “vô dụng”, nhưng chúng thực sự từng rất tiện lợi và thời thượng.
2. TV 3D
Liệu chúng có thực sự biến mất?
Một chiếc TV không viền hiện đại treo tường, gợi nhớ về thời kỳ TV 3D phổ biếnNguồn: Samsung
Có thể bạn chưa biết, TV 3D có một lịch sử lâu đời, bắt nguồn từ năm 1935 khi chiếc TV stereoscopic đầu tiên được sản xuất. Tuy nhiên, chúng ta khó có thể coi đó là một hình ảnh ba chiều thực sự. Đến năm 1981, Panasonic (lúc đó là Matsushita Electric) đã phát triển một hệ thống 3D màn trập chủ động trên chiếc TV 3D đầu tiên. Một sự thật thú vị là Panasonic đã điều chỉnh TV 3D để hoạt động với trò chơi arcade Sega SubRoc-3D vào năm 1982.
Sự phổ biến của TV 3D bùng nổ trở lại với thành công vang dội của bộ phim Avatar. Tại CES 2010, tất cả các nhà sản xuất lớn đều giới thiệu TV 3D với nhiều công nghệ khác nhau. Tuy nhiên, số lượng phim quay bằng công nghệ 3D không bao giờ đủ, bởi chi phí sản xuất rõ ràng là rất tốn kém.
Tất nhiên, bạn cũng có thể xem các bộ phim thông thường ở định dạng 3D, nhưng trải nghiệm không thể giống như phim gốc. Tóm lại, xu hướng này nhanh chóng thoái trào, với số lượng người xem sụt giảm nhanh chóng.
Đến năm 2017, hầu hết các nhà sản xuất đã ngừng sản xuất TV hỗ trợ 3D. Bạn có thể vẫn còn một chiếc trong nhà, nhưng có lẽ bạn đã quên mất mình để kính 3D ở đâu rồi, phải không?
Xu hướng TV 3D đã lên rồi xuống trong nhiều năm, và tôi sẽ không ngạc nhiên nếu một ngày nào đó nó lại bùng nổ trở lại. Hiện tại, nhiều người đã chuyển sang sử dụng kính thực tế ảo (HMD) hoặc tai nghe VR để xem phim, mang lại cảm giác như đang ở trong một rạp chiếu phim vậy.
3. Máy Đọc Đĩa LaserDisc
Không quá phổ biến tại Mỹ nhưng lại được ưa chuộng ở nơi khác
Máy đọc đĩa LaserDisc Pioneer CLD-1030 cổ điển, một thiết bị giải trí đã lỗi thờiẢnh bởi Dillan Payne / Wikimedia Commons, được cấp phép theo CC BY-SA 4.0
Máy đọc đĩa LaserDisc từng rất “ngầu” nếu bạn sở hữu một chiếc. Chúng sử dụng các đĩa quang lớn để chứa phim và nội dung video, mang lại một bước tiến về chất lượng so với máy phát băng VHS. Thiết bị này được MCA DiscoVision giới thiệu vào năm 1978, nhưng các đầu đọc laser lúc bấy giờ chưa thực sự tốt. Mãi đến năm 1984, Pioneer mới ra mắt máy đọc đĩa LaserDisc LD-700 với công nghệ diode laser.
Đĩa LaserDisc có đường kính 12 inch, lớn bằng một đĩa vinyl, nhưng được làm từ nhôm và nhựa. Vấn đề là máy đọc đĩa khá đắt đỏ, và vào thời điểm đó, VHS đã chiếm lĩnh thị trường rộng lớn với các cửa hàng cho thuê và bán phim với giá chỉ bằng một phần nhỏ của LaserDisc. Ở Nhật Bản, LaserDisc phổ biến hơn nhiều, với 10% hộ gia đình sở hữu một chiếc, nhưng ở Mỹ, chỉ khoảng 2% người dân sở hữu máy đọc đĩa này.
Năm 1997, Sony ra mắt đầu đĩa DVD đầu tiên tại Mỹ. Đĩa DVD nhỏ hơn, rẻ hơn và tiện lợi hơn rất nhiều. Đó là một bản án tử rõ ràng cho chiếc LaserDisc tuyệt vời nhưng quá bất tiện.
4. Đầu Ghi TiVo DVR
Hệ thống ghi hình phổ biến nhất mọi thời đại
Thiết bị TiVo Stream 4K, biểu tượng của hệ thống ghi hình DVR từng rất phổ biến
Ai cũng biết đến TiVo. Ngay cả khi bạn còn trẻ và chưa từng sống cùng một chiếc TiVo trong nhà, bạn chắc chắn đã từng nghe những câu chuyện về nó. TiVo đã cách mạng hóa việc xem TV bằng cách cho phép người dùng tạm dừng, tua lại và ghi lại các chương trình truyền hình trực tiếp. Đây là hệ thống DVR (Digital Video Recorder) đầu tiên được sản xuất hàng loạt và trở nên phổ biến.
Các thiết bị này được TiVo Corporation ra mắt vào năm 1999 như một cách để đơn giản hóa việc xem các chương trình TV yêu thích của bạn. Chúng có một danh sách đầy đủ các chương trình trên các kênh quan trọng, vì vậy, ví dụ, bạn có thể lên lịch để ghi lại từng tập của một bộ phim truyền hình. Tuy nhiên, nó còn phức tạp hơn thế. Siêu dữ liệu trên danh sách chương trình còn cho phép bạn ghi lại các chương trình có một diễn viên nhất định trong dàn diễn viên hoặc thậm chí một từ khóa cụ thể.
Thật khó để mô tả TiVo đã thay đổi cuộc sống của mọi người như thế nào nếu không hiểu bối cảnh. Chúng ta đột nhiên chuyển từ các hướng dẫn in trên TV sang một loại truyền hình theo yêu cầu. Đó là bởi vì bạn có thể chỉ cần xem nội dung yêu thích thay vì duyệt qua các kênh một cách vô tận để tìm kiếm thứ gì đó thú vị.
Nhưng đó chưa phải là tất cả; TiVo còn cung cấp một điều mới mẻ: một hệ thống đánh giá nội dung. Bạn có thể đánh giá một chương trình với tối đa ba ngón tay cái lên hoặc xuống, và những đánh giá này được sử dụng để tạo ra cái gọi là “TiVo Suggestions” (Đề xuất của TiVo).
TiVo vẫn còn tồn tại và thuộc sở hữu của Xperi, nhưng sau khi các dịch vụ theo yêu cầu như Netflix và Hulu xuất hiện, DVR ngày càng ít phổ biến hơn. Ngay cả hầu hết các TV hiện đại cũng có DVR tích hợp sẵn.
5. Điện Thoại BlackBerry (với bàn phím vật lý)
Làm sao có thể gõ phím trên bàn phím nhỏ xíu đó?
Cận cảnh bàn phím vật lý QWERTY đặc trưng trên điện thoại thông minh BlackBerry
Chiếc điện thoại BlackBerry đầu tiên được Research in Motion (RIM) giới thiệu vào năm 1999. Thương hiệu này trở nên nổi tiếng nhờ bàn phím QWERTY vật lý đặc trưng và khả năng bảo mật email tăng cường. Nhờ yếu tố sau, điện thoại BlackBerry là lựa chọn hàng đầu của giới doanh nhân.
Để bạn hình dung được mức độ phổ biến của chúng, vào năm 2011, BlackBerry có tới 85 triệu người đăng ký trên toàn thế giới. Tuy nhiên, cho đến ngày nay, tôi vẫn không thể hiểu làm thế nào mọi người có thể gõ phím trên chiếc bàn phím thông minh nhỏ bé đó. Tôi đã thử một chiếc BlackBerry từ rất lâu rồi, và tôi không thể làm quen với loại bàn phím đó, nhưng có lẽ bạn có thể quen dần theo thời gian.
Sau thành công của các nền tảng Android và iOS, BlackBerry nhanh chóng mất đi lượng người dùng. Các thiết bị màn hình cảm ứng lớn hơn linh hoạt hơn, và không như BlackBerry, Google Store và App Store cung cấp rất nhiều ứng dụng cho điện thoại thông minh.
BlackBerry sẽ mãi là một cột mốc lịch sử cho những thiết bị có thiết kế thanh lịch và mang tính biểu tượng.
6. Máy Nhắn Tin (Pager)
Một trong những tiện ích “ngầu” đầu tiên
Máy nhắn tin NEC (pager) màu đen, một thiết bị liên lạc cầm tay thời xưaNguồn: Wikipedia
Nếu bạn có một chiếc beeper vào những năm 80, điều đó có nghĩa là bạn là một người quan trọng. Beeper là tên gọi phổ biến của máy nhắn tin (pager), tiện ích “ngầu” đầu tiên mà bạn có thể đeo vào thắt lưng. Như bạn có thể đoán, tiện ích này đã xuất hiện trước khi những chiếc điện thoại di động đầu tiên được ra mắt.
Hệ thống hoạt động như sau: Nếu bạn muốn liên lạc với ai đó có máy nhắn tin, bạn sẽ gọi một số điện thoại cố định chuyên dụng, và chủ sở hữu máy nhắn tin sẽ nhận được tín hiệu “bíp”. Các mẫu máy đầu tiên chỉ hiển thị số của người gọi bạn. Sau đó, bạn phải tìm một điện thoại cố định và gọi lại số đó để nói chuyện với người kia.
Sau này, hệ thống sẽ hiển thị một tin nhắn văn bản đơn giản cùng với tiếng bíp và thậm chí cho phép nhắn tin hai chiều hoặc phản hồi tin nhắn khi thiết bị gửi cho phép.
Trong kỷ nguyên điện thoại cố định, đó là cách nhanh nhất để kết nối với ai đó đang ở bên ngoài. Nó lý tưởng cho nhân viên y tế vì họ có thể được triệu tập trong trường hợp khẩn cấp. Tuy nhiên, chúng chủ yếu được sử dụng bởi nhân viên bán hàng và giới doanh nhân. Máy nhắn tin vẫn được sử dụng ngay cả sau khi những chiếc điện thoại GSM đầu tiên xuất hiện vì vào thời điểm đó, chúng trở nên rất rẻ so với điện thoại di động và gói cước.
Trên thực tế, “nháy máy” (beeping) ai đó cũng là một hành động phổ biến với những chiếc điện thoại di động đầu tiên. Nếu bạn không có đủ tiền trong tài khoản, bạn sẽ gọi một lần rồi cúp máy. Người ở đầu dây bên kia sẽ gọi lại cho bạn nếu họ may mắn hơn.
7. Máy Fax
Ông tổ của thư điện tử
Máy fax phun mực Samsung SF 3100, thiết bị gửi tài liệu qua đường dây điện thoạiNguồn: Wikipedia
Ngày xửa ngày xưa, không có internet! Ngày nay, đó có thể là khởi đầu của một câu chuyện ma rợn người kể quanh đống lửa với con bạn, phải không? Ít nhất thì nó cũng khiến cô con gái 10 tuổi của tôi phải há hốc mồm khi tôi kể. Vậy làm thế nào mà mọi người gửi thông tin cho nhau? À, họ có một thiết bị kỳ lạ và ồn ào gọi là máy fax.
Bạn sẽ đưa một mảnh giấy vào máy và gọi đến nơi bạn muốn gửi. Đơn giản, phải không? Không hẳn vậy. Người ở đầu dây bên kia sẽ cần kết thúc cuộc gọi và nhấn một nút trên máy fax của họ để tạo ra cái gọi là “fax tone” (tín hiệu fax). Sau đó, bạn mới nhấn nút Gửi trên máy fax của mình và gọi lại số đó. Lần này, máy fax ở đầu dây bên kia cuối cùng mới bắt đầu in tài liệu.
Tôi gần như mệt mỏi khi phải giải thích quy trình này, chứ đừng nói đến việc sử dụng hệ thống. Toàn bộ quá trình đó diễn ra mỗi lần bởi vì các doanh nghiệp thường sử dụng cùng một số điện thoại cố định cho cả cuộc gọi thoại và fax. Nếu bên nhận có một số chuyên dụng cho fax, quy trình sẽ dễ dàng hơn rất nhiều.
Máy fax có “cool” không? Nếu bạn không biết đến email, máy fax là thành tựu công nghệ tối thượng. Vâng, thật tuyệt vời khi biết rằng một mảnh giấy sẽ xuất hiện ở nửa vòng trái đất, trông giống hệt như tờ giấy trên tay bạn. Vâng, gần như giống hệt, bởi vì máy fax chỉ in đen trắng và chất lượng không được tốt lắm.
Bạn đang nhớ thiết bị nào nhất?
Tất cả những thiết bị này đã biến mất vì một thứ gì đó tốt hơn hoặc hiệu quả hơn đã thay thế chúng. Tôi không nhớ chiếc điện thoại quay số vì việc quay số quá khó khăn, và thậm chí ngay cả khi quay được, cũng không chắc chắn có ai nhấc máy ở đầu dây bên kia.
Tôi cũng không nhớ chiếc điện thoại di động đầu tiên của mình vì nó thường xuyên rớt cuộc gọi và chỉ có hai trò chơi. Tuy nhiên, chúng thực sự rất “cool” khi mới ra mắt, và chúng đã thay đổi cuộc sống của chúng ta dù muốn hay không. Có lẽ chẳng bao lâu nữa, điện thoại thông minh cũng sẽ trở thành một thứ của quá khứ, và con gái tôi sẽ nhớ về thời điểm cô bé còn dùng chúng thay vì chỉ đơn thuần là chiếu mọi thứ lên võng mạc của mình.