Ổ cứng cơ học (HDD) từng là ngôi sao sáng trong thế giới lưu trữ máy tính, nhưng giờ đây, chúng thường bị coi là “người hùng thầm lặng bị lãng quên” trong cuộc đua tốc độ và hiệu suất. Mặc dù ổ cứng thể rắn (SSD) đã vượt trội so với HDD về tốc độ, hiệu quả và độ tin cậy, HDD vẫn giữ vững vị thế của mình trong một số trường hợp sử dụng nhất định. Tuy nhiên, sự xuất hiện và phổ biến của SSD đã vô tình tạo ra vô số những lầm tưởng xung quanh HDD, khiến nhiều người dùng công nghệ Việt Nam có cái nhìn sai lệch về loại thiết bị lưu trữ này.
Những lầm tưởng này thường bắt nguồn từ những giai thoại truyền miệng, những giả định chưa được kiểm chứng, hoặc những tuyên bố vội vàng về sự “lỗi thời” của HDD. Nếu bạn vô tình tin vào một trong số đó, đừng quá lo lắng; ít nhất điều này cho thấy bạn vẫn quan tâm đến “người đồng đội” lâu năm này. Là những người đam mê công nghệ tại caphecongnghe.com, chúng tôi sẽ cùng bạn khám phá và phá bỏ 5 lầm tưởng phổ biến nhất về ổ cứng HDD, giúp bạn có cái nhìn khách quan và chính xác hơn về vai trò của chúng trong kỷ nguyên số hiện đại.
Lầm tưởng #5: Định dạng ổ cứng HDD xóa dữ liệu vĩnh viễn
Sự thật về việc định dạng và khả năng phục hồi dữ liệu
Nhiều người dùng tin rằng việc định dạng (format) một ổ cứng HDD sẽ xóa sạch mọi dữ liệu bên trong một cách vĩnh viễn. Quan niệm này được củng cố bởi thông báo của Windows hoặc các hệ điều hành khác khi bạn thực hiện thao tác định dạng, thường cảnh báo rằng “việc định dạng sẽ xóa tất cả dữ liệu”. Tuy nhiên, thực tế không hoàn toàn như vậy.
Việc định dạng ổ cứng chỉ đơn thuần xóa đi hệ thống tệp (file system) – tức là các tham chiếu mà hệ điều hành sử dụng để xác định vị trí của dữ liệu trên các phiến đĩa từ. Dữ liệu thực tế vẫn nằm nguyên trên ổ cứng và chỉ bị “ẩn đi”, chờ đợi để được ghi đè bởi dữ liệu mới. Chỉ khi bạn ghi đè lên các vùng nhớ đó bằng dữ liệu mới, dữ liệu cũ mới thực sự biến mất vĩnh viễn và không thể phục hồi được.
Cho dù bạn sử dụng tùy chọn “Quick Format” (Định dạng nhanh) hay “Full Format” (Định dạng đầy đủ), dữ liệu vẫn có khả năng được phục hồi từ HDD. “Full Format” chỉ khiến quá trình phục hồi khó khăn hơn một chút do nó kiểm tra các sector xấu và ghi đè một số vùng nhất định, nhưng không đảm bảo xóa hoàn toàn dữ liệu. Các chương trình phục hồi dữ liệu phổ biến như EaseUS Data Recovery Wizard có thể khôi phục gần như toàn bộ dữ liệu từ một ổ cứng HDD đã định dạng.
Hộp thoại xác nhận định dạng ổ cứng trong Disk Management của Windows, minh họa thông báo "formatting will erase all data" có thể gây hiểu lầm.
Nếu bạn muốn đảm bảo không ai có thể phục hồi dữ liệu từ một ổ cứng cũ trước khi thanh lý hoặc tái chế, bạn cần sử dụng các phương pháp xóa dữ liệu an toàn (secure wipe methods) chuyên dụng, chẳng hạn như Darik’s Boot and Nuke (DBAN) hoặc các công cụ tương tự. Những phương pháp này sẽ ghi đè nhiều lần lên toàn bộ bề mặt ổ đĩa bằng các mẫu dữ liệu ngẫu nhiên, đảm bảo dữ liệu gốc bị xóa không thể phục hồi.
Logo của phần mềm EaseUS Data Recovery Wizard, công cụ chuyên nghiệp để phục hồi dữ liệu từ ổ cứng HDD đã định dạng hoặc bị xóa.
EaseUS Data Recovery Wizard là một phần mềm phục hồi dữ liệu chuyên nghiệp có khả năng khôi phục dữ liệu bị xóa, định dạng, hỏng hoặc nhiễm virus từ nhiều loại ổ đĩa lưu trữ. Phiên bản miễn phí cho phép phục hồi tối đa 2GB dữ liệu, trong khi phiên bản Pro mở khóa tất cả tính năng cao cấp.
Lầm tưởng #4: Ổ cứng HDD bền vĩnh cửu khi không sử dụng
Hiện tượng “bit rot” và các yếu tố môi trường
Nhiều người dùng cho rằng nếu không sử dụng hoặc ngắt kết nối ổ cứng HDD khỏi hệ thống, tuổi thọ của nó sẽ được kéo dài vô thời hạn. Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn đúng. Ổ cứng HDD vốn nổi tiếng là có tuổi thọ giới hạn, với nhiều báo cáo về sự cố xảy ra trong vòng 3 đến 5 năm sử dụng. Ngay cả khi không hoạt động, nhiều yếu tố khác cũng có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ và tính toàn vẹn của dữ liệu trên HDD.
Hiện tượng “bit rot” (hay còn gọi là data decay – suy giảm dữ liệu) là một trong những nguyên nhân chính. Dữ liệu lưu trữ trên các phiến đĩa từ có thể bị suy yếu dần theo thời gian do các yếu tố môi trường như biến đổi nhiệt độ, độ ẩm và bụi bẩn. Nhiễu từ từ các thiết bị điện tử xung quanh cũng có thể làm gián đoạn dữ liệu được lưu trữ trên các phiến đĩa. Ngoài ra, hao mòn vật lý như rung động hoặc va đập mạnh, dù chỉ xảy ra một lần, cũng có thể gây hư hại lâu dài cho các thành phần cơ khí nhạy cảm bên trong ổ cứng.
Ổ cứng HDD Seagate được đặt trong môi trường lưu trữ cẩn thận, minh họa tầm quan trọng của điều kiện bảo quản để chống lại hiện tượng "bit rot".
Chính vì vậy, điều kiện bảo quản ổ cứng HDD là vô cùng quan trọng để bảo toàn dữ liệu trong thời gian dài. Ổ cứng cần được giữ ở nơi khô ráo, mát mẻ, ít bụi bẩn và tránh xa các nguồn từ trường mạnh. Ngay cả khi bạn bảo quản ổ cứng một cách cẩn thận nhất, việc kiểm tra sức khỏe ổ cứng định kỳ vẫn là điều cần thiết để đảm bảo tính toàn vẹn của dữ liệu và sao lưu kịp thời những dữ liệu quan trọng phòng trường hợp ổ cứng gặp lỗi.
Lầm tưởng #3: Đóng băng ổ cứng bị lỗi có thể sửa chữa được
Nguy cơ từ sự thay đổi nhiệt độ đột ngột
Trong quá khứ, từng có một “mẹo” được lan truyền là đóng băng ổ cứng HDD bị lỗi để cố gắng khôi phục chức năng tạm thời. Một số người dùng có thể đã thành công ở một mức độ nào đó với các ổ cứng đời cũ, nhưng phương pháp này tiềm ẩn rất nhiều rủi ro và không được khuyến nghị.
Việc đóng băng ổ cứng có thể dẫn đến hiện tượng ngưng tụ hơi nước bên trong thiết bị khi nó được đưa trở lại nhiệt độ phòng, gây ra đoản mạch hoặc ăn mòn các linh kiện điện tử nhạy cảm, làm tình hình trở nên tồi tệ hơn. Mặc dù sự thay đổi nhiệt độ có thể tạm thời “hồi sinh” các ổ cứng cũ với dung sai thấp, các ổ cứng hiện đại có độ bền và dung sai cao hơn nhiều, do đó việc đóng băng chúng không chỉ không sửa chữa được gì mà còn có nhiều khả năng gây hư hại vĩnh viễn.
Nếu bạn muốn cố gắng khôi phục dữ liệu từ một ổ cứng HDD bị lỗi không phản hồi, hãy thử sử dụng một vỏ bảo vệ USB (USB enclosure) để kết nối nó với máy tính của bạn như một ổ cứng di động bên ngoài. Bạn có thể có đủ thời gian để truy cập dữ liệu và chuyển chúng sang một ổ đĩa đang hoạt động. Đây là một phương pháp an toàn và hiệu quả hơn nhiều so với việc đóng băng.
Người dùng cầm ổ cứng HDD Seagate 4TB với vỏ ngoài USB, thể hiện giải pháp biến HDD thành ổ cứng di động để phục hồi dữ liệu.
Lầm tưởng #2: Ổ cứng ngoài và ổ cứng trong giống hệt nhau
Sự khác biệt về cấu tạo và hiệu suất
Mặc dù cả ổ cứng ngoài (external hard drive) và ổ cứng trong (internal hard drive) đều thực hiện chức năng lưu trữ dữ liệu, nhưng chúng có một vài điểm khác biệt quan trọng mà ít người biết đến. Bạn có thể nghĩ rằng một ổ cứng ngoài đơn giản chỉ là một ổ cứng trong được đặt trong một vỏ bảo vệ, nhưng thực tế thường không phải vậy.
Các ổ cứng ngoài thường sử dụng các loại đĩa SMR (Shingled Magnetic Recording – Ghi từ chồng) có chất lượng thấp hơn. Mặc dù SMR cho phép tăng mật độ lưu trữ, chúng có thể chậm hơn và kém tin cậy hơn trong các tác vụ ghi dữ liệu liên tục so với các đĩa CMR (Conventional Magnetic Recording – Ghi từ thông thường) thường được tìm thấy trong các ổ cứng trong.
Một điểm khác biệt quan trọng nữa là loại đầu nối được sử dụng trên một số ổ cứng ngoài. Nhiều ổ cứng ngoài sử dụng các bộ chuyển đổi USB-to-SATA độc quyền được tích hợp trực tiếp vào bo mạch điều khiển của ổ đĩa. Điều này gây khó khăn hơn rất nhiều trong việc phục hồi dữ liệu nếu vỏ hoặc bộ điều khiển bên ngoài bị hỏng, vì bạn không thể đơn giản tháo ổ đĩa ra và kết nối nó qua cổng SATA tiêu chuẩn. Ngược lại, ổ cứng trong sử dụng các đầu nối SATA thông thường, linh hoạt hơn và cung cấp độ tin cậy cao hơn cho việc sử dụng chuyên sâu.
Một ổ cứng di động bên ngoài (external hard drive) được kết nối với máy tính xách tay, minh họa sự khác biệt về cấu trúc so với ổ cứng trong.
Lầm tưởng #1: Ổ cứng HDD sẽ lỗi thời hoàn toàn vào năm 2025
Ưu thế về chi phí và các trường hợp sử dụng chuyên biệt
Trong khi ổ cứng HDD có thể thua kém SSD về tốc độ, độ tin cậy và hiệu quả năng lượng, chúng vẫn giữ vững lợi thế vượt trội về chi phí trên mỗi terabyte (TB) ở các dung lượng lớn. Chỉ cần nhìn vào giá của các ổ cứng HDD 8TB, SSD SATA và SSD NVMe hiện tại, bạn sẽ thấy sự khác biệt đáng kể: một ổ HDD 8TB có thể có giá khoảng $120, trong khi một SSD SATA cùng dung lượng có thể lên tới $400 và SSD NVMe thậm chí vượt quá $600.
Đây là một khoản chi phí khổng lồ đối với những người dùng chỉ cần lưu trữ phụ trợ giá rẻ cho các tệp đa phương tiện lớn, sao lưu dữ liệu hoặc dữ liệu lưu trữ dài hạn. Đối với các hệ thống NAS (Network Attached Storage – Thiết bị lưu trữ mạng), ổ cứng HDD vẫn là lựa chọn tối ưu hơn rất nhiều, cả về chi phí lẫn độ bền cho việc hoạt động liên tục trong thời gian dài.
Hình ảnh ổ cứng Seagate BarraCuda Compute, một giải pháp lưu trữ HDD dung lượng lớn với chi phí hiệu quả cho người dùng.
Ổ cứng HDD vẫn rất quan trọng đối với các trường hợp sử dụng nhất định, và trừ khi giá SSD giảm đáng kể trong tương lai gần, chúng sẽ tiếp tục duy trì vai trò không thể thay thế của mình. Seagate BarraCuda Compute là một ví dụ điển hình về ổ đĩa 3.5 inch đáng tin cậy, cung cấp dung lượng lên đến 8TB mà không cần phải bỏ ra quá nhiều chi phí.
Gạt bỏ lầm tưởng, khai thác giá trị của ổ cứng HDD
Ổ cứng HDD có thể không còn là lựa chọn phổ biến hàng đầu cho ổ đĩa hệ thống chính, nhưng chúng vẫn có chỗ đứng riêng trong các hệ thống máy tính hiện đại, đặc biệt đối với những người dùng cần dung lượng lưu trữ khổng lồ với chi phí phải chăng. Nhờ một thời gian dài tồn tại mà không có sự cạnh tranh từ SSD, HDD đã “tích lũy” một danh sách dài các lầm tưởng, nhiều trong số đó vẫn còn tồn tại đến ngày nay.
Ngoài 5 lầm tưởng chúng tôi đã phân tích ở trên, vẫn còn nhiều quan niệm sai lầm khác mà bạn có thể đang tin tưởng, chẳng hạn như “Tốc độ vòng quay (RPM) cao hơn luôn đồng nghĩa với hiệu suất nhanh hơn” hay “Bạn cần chống phân mảnh (defragment) ổ cứng HDD thường xuyên”. Hãy luôn tìm hiểu thông tin từ các nguồn đáng tin cậy để có cái nhìn chính xác nhất về công nghệ lưu trữ. Đừng để những lầm tưởng cản trở bạn khai thác tối đa giá trị của ổ cứng HDD trong các nhu cầu lưu trữ đa dạng của mình. Chia sẻ những kiến thức này để cùng cộng đồng caphecongnghe.com xây dựng một không gian thông tin công nghệ chính xác và hữu ích!