Bộ công cụ Sysinternals từ lâu đã trở thành một tài nguyên không thể thiếu đối với mọi quản trị viên IT và chuyên gia an ninh mạng mà chúng tôi từng gặp. Tuy nhiên, rất có thể bạn – một người dùng thông thường – lại chưa từng sử dụng chúng. Những công cụ này không được cài đặt sẵn trên Windows và thường được các chuyên gia như nhà phát triển phần mềm sử dụng, nhưng giá trị mà chúng mang lại cho người dùng hàng ngày cũng lớn không kém.
Bộ Sysinternals bao gồm một loạt tiện ích mạnh mẽ, cung cấp thông tin hệ thống chi tiết mà bạn thường không thể tiếp cận, cùng với khả năng kiểm soát sâu rộng môi trường Windows. Chúng giúp bạn giám sát, chẩn đoán, khắc phục sự cố và hiểu rõ hơn về các hệ thống và ứng dụng Windows, mang đến những hiểu biết và khả năng vượt xa các công cụ tích hợp sẵn như Task Manager hay Event Viewer.
Máy tính xách tay chạy Windows 11 hiển thị script PowerShell tự động cài đặt cập nhật và khởi động lại, minh họa sự can thiệp sâu vào hệ thống
6. Autoruns: Quản lý chương trình khởi động hiệu quả
Tối ưu quá trình khởi động và dọn dẹp ứng dụng không cần thiết
Autoruns là một công cụ quản lý khởi động mạnh mẽ, hiển thị mọi chương trình được cấu hình để tự động chạy trên máy tính của bạn. Nó không chỉ tiết lộ các ứng dụng và trình điều khiển được thiết lập để khởi động cùng hệ thống hoặc khi người dùng đăng nhập, mà còn cả các mục ẩn nằm sâu trong thư mục Startup, Registry (như Run, RunOnce, services, Winlogon, v.v.), các tiện ích mở rộng shell, tác vụ theo lịch trình và nhiều nơi khác. Nói tóm lại, Autoruns vượt xa khả năng hiển thị của Task Manager tiêu chuẩn.
Bạn có thể sử dụng Autoruns để loại bỏ các chương trình khởi động không cần thiết, giúp tăng tốc thời gian khởi động và giải phóng tài nguyên hệ thống. Ví dụ, nếu máy tính của bạn khởi động chậm, Autoruns có thể phát hiện một trình cập nhật hoặc trình điều khiển ẩn tải trong quá trình đăng nhập mà bạn có thể vô hiệu hóa một cách an toàn. Đây cũng là một công cụ thiết yếu để khắc phục sự cố, vì nó cho bạn biết chính xác nơi một chương trình không mong muốn đã được đăng ký nếu nó liên tục khởi chạy.
5. RamMap: Chẩn đoán và Tối ưu Bộ nhớ RAM chuyên sâu
Phân tích và hiểu rõ cách Windows sử dụng RAM
RamMap là một công cụ phân tích bộ nhớ vật lý nâng cao, giúp chẩn đoán các vấn đề về bộ nhớ và tối ưu hóa hiệu suất. Nếu hệ thống của bạn hoạt động ì ạch hoặc thường xuyên hết RAM, bạn có thể sử dụng RamMap để xác định xem bộ đệm (cache), trình điều khiển (drivers) hay một tiến trình cụ thể nào đang tiêu thụ phần lớn bộ nhớ. Bạn cũng có thể so sánh các ảnh chụp bộ nhớ được tạo trước và sau khi khởi chạy một ứng dụng nặng để xem tác động của nó.
RamMap trả lời các câu hỏi như Windows đang sử dụng bao nhiêu RAM cho bộ đệm file so với các ứng dụng, và những file nào đang có dữ liệu được lưu vào bộ nhớ đệm. Công cụ này phân loại mức sử dụng RAM qua nhiều tab. Chẳng hạn, tab “Use Counts” tóm tắt bộ nhớ theo loại như standby (chờ) hoặc modified (đã sửa đổi), “Processes” hiển thị bộ làm việc của từng tiến trình, “Priority Summary” hiển thị các ưu tiên của danh sách chờ, và “File Summary” cùng “File Details” liệt kê các file có dữ liệu chiếm RAM. Bạn có thể làm mới chế độ xem theo thời gian thực hoặc lưu các ảnh chụp bộ nhớ để phân tích sau.
4. DiskView: Trực quan hóa bản đồ Cluster Ổ đĩa
Phát hiện file ẩn, phân mảnh và quản lý không gian đĩa hiệu quả
DiskView cung cấp một bản đồ đồ họa của các cluster ổ đĩa. Bạn có thể sử dụng nó để trực quan định vị các file ẩn có kích thước lớn bằng cách xác định các vùng màu lớn trên bản đồ. Nếu bạn nghi ngờ một file đang rò rỉ hoặc còn sót lại, DiskView sẽ cho biết liệu các cluster đó đang trống hay vẫn được sử dụng. Nó cũng có thể tiết lộ tình trạng phân mảnh, vì một file bị phân mảnh nặng sẽ xuất hiện dưới dạng nhiều khối rời rạc.
DiskView thể hiện bố cục ổ cứng bằng cách tô màu từng khối để cho biết liệu nó trống hay đã được sử dụng, và nếu được sử dụng, file nào đang chiếm giữ nó. Bằng cách nhấp hoặc nhấp đúp vào một khối, bạn có thể xác định chính xác file nằm trong cluster đó. Điều này cho phép bạn định vị các file và trực quan hóa việc sử dụng ổ đĩa ở cấp độ rất thấp.
3. Process Explorer: Giám sát và Kiểm soát Tiến trình Hệ thống
Công cụ không thể thiếu để khắc phục sự cố và gỡ lỗi nâng cao
Process Explorer là một công cụ không thể thiếu để khắc phục sự cố hệ thống của bạn. Nếu ổ đĩa hoặc CPU của bạn bị quá tải, nó giúp bạn nhanh chóng xác định tiến trình nào đang gây ra vấn đề. Nếu bạn không thể xóa một file vì nó đang được sử dụng, chỉ cần tìm kiếm tiến trình đang khóa nó. Công cụ này cũng tuyệt vời để gỡ lỗi, đặc biệt khi bạn đang theo dõi các lỗi rò rỉ xử lý (handle leaks) hoặc các phiên bản DLL không khớp.
Các tính năng chính của Process Explorer bao gồm cây tiến trình chi tiết hiển thị tất cả các tiến trình và luồng, cùng với biểu đồ thời gian thực về mức sử dụng CPU, GPU, I/O và bộ nhớ. Bạn có thể xem các file hoặc DLL mà một tiến trình đang mở. Công cụ tìm kiếm cho phép bạn tìm các tiến trình theo xử lý (handle) hoặc tên DLL, giúp dễ dàng phát hiện tiến trình đang sử dụng một file cụ thể. Bạn cũng có thể dừng, tạm dừng, thay đổi mức ưu tiên hoặc kiểm tra thuộc tính của bất kỳ tiến trình nào. Di chuột qua một tiến trình sẽ hiển thị các tooltip với thông tin như phiên bản, công ty và nhiều hơn nữa.
2. SDelete: Xóa File Vĩnh viễn một cách An toàn
Bảo vệ quyền riêng tư và dữ liệu bằng cách loại bỏ dấu vết vĩnh viễn
SDelete (Secure Delete) là một công cụ dòng lệnh để xóa file vĩnh viễn. Thông thường, khi bạn xóa một file, dữ liệu của nó vẫn còn trên ổ đĩa cho đến khi bị ghi đè, khiến việc khôi phục là có thể. SDelete khắc phục điều này bằng cách ghi đè dữ liệu của file (và thậm chí cả không gian trống) bằng các mẫu an toàn, tuân thủ tiêu chuẩn U.S. DoD 5220.22-M. Điều này khiến dữ liệu của file gần như không thể khôi phục được sau khi bị xóa. Bạn có thể sử dụng SDelete để xóa các file cụ thể hoặc làm sạch không gian trống trên toàn bộ ổ đĩa.
SDelete rất hữu ích để bảo vệ quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu của bạn. Ví dụ, trước khi cho đi hoặc tạo ảnh đĩa cứng, bạn có thể sử dụng SDelete để xóa sạch tất cả các file đã bị xóa và loại bỏ dấu vết của các tài liệu cũ. Chạy lệnh sdelete -z C: sẽ ghi đè không gian trống bằng các byte 0, giúp che giấu dữ liệu cũ và thậm chí làm giảm kích thước ảnh đĩa ảo.
Màn hình dòng lệnh (CMD) hiển thị lệnh SDelete đang thực thi để xóa an toàn dữ liệu trên ổ đĩa C, minh họa công cụ SDelete
1. CacheSet: Tinh chỉnh Bộ nhớ Cache File Hệ thống
Tối ưu hiệu suất ứng dụng và hệ thống bằng cách điều chỉnh Cache RAM
CacheSet là một công cụ đơn giản để tinh chỉnh bộ nhớ cache file hệ thống của Windows. Windows sử dụng một phần RAM của bạn để lưu vào bộ đệm các file trên ổ đĩa, nhưng có những lúc một ứng dụng có thể cần nhiều bộ nhớ hơn hoặc bạn muốn giới hạn kích thước bộ nhớ cache. CacheSet cho phép bạn điều chỉnh kích thước bộ làm việc tối thiểu và tối đa của bộ nhớ cache file. Bạn có thể thu nhỏ bộ nhớ cache hoặc đặt lại nó về một kích thước nhỏ hơn, và thay đổi này có hiệu lực ngay lập tức – không yêu cầu khởi động lại. Hơn nữa, nó có một màn hình hiển thị trực tiếp kích thước bộ nhớ cache hiện tại và cao nhất, để bạn có thể xem cách nó thay đổi khi các ứng dụng chạy.
CacheSet đặc biệt hữu ích cho việc điều chỉnh hiệu suất. Ví dụ, trên một máy chủ thực hiện nhiều thao tác file, bạn có thể cấp phát thêm RAM cho bộ nhớ cache để tăng tốc độ đọc đĩa. Mặt khác, nếu bạn đang chạy các ứng dụng ngốn bộ nhớ trên một máy trạm, bạn có thể giới hạn bộ nhớ cache để giải phóng thêm RAM cho các ứng dụng đó.
Giao diện chính của công cụ CacheSet hiển thị thông tin về bộ nhớ cache hệ thống Windows, với các tùy chọn điều chỉnh kích thước
Làm chủ Windows với Sysinternals tools
Các công cụ Sysinternals có thể giúp việc khắc phục sự cố Windows trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Nếu bạn mới bắt đầu, thật đáng giá khi tìm hiểu và thử nghiệm các công cụ này để có cái nhìn sâu sắc hơn về cách hệ thống Windows của bạn hoạt động và cách tối ưu hóa nó. Khám phá sức mạnh tiềm ẩn của Sysinternals sẽ giúp bạn làm chủ thiết bị của mình một cách chuyên nghiệp hơn.
Khám phá thêm
- Các công cụ Sysinternals tốt nhất cho người dùng nâng cao Windows
- Những công cụ Sysinternals hữu ích nhất để tối ưu hóa PC Windows của bạn
- Các lệnh PowerShell có thể giúp khắc phục sự cố Windows
- 8 lệnh Command Prompt chẩn đoán hệ thống Windows bạn nên ghi nhớ