Thuật ngữ “bottleneck” (nghẽn cổ chai) thường gây ra nhiều hiểu lầm trong cộng đồng người dùng PC, chủ yếu do thông tin sai lệch lan truyền trên internet. Điều này dẫn đến việc nhiều người không cần thiết làm phức tạp hóa vấn đề và chi tiền vào những phần cứng không phù hợp. Nếu bạn dạo qua một số diễn đàn công nghệ, sẽ thấy những cuộc tranh luận không ngừng về tình trạng bottleneck CPU và GPU. Mặc dù một số ý kiến đúng, nhưng cũng có không ít người cho rằng đây là điều tồi tệ nhất có thể xảy ra với một chiếc PC.
Thực tế, tình trạng tắc nghẽn PC không có nghĩa là máy tính của bạn không đủ khả năng. Ngay cả khi bạn sở hữu bộ vi xử lý (CPU) và card đồ họa (GPU) mạnh mẽ nhất thị trường, bạn vẫn có thể gặp phải bottleneck trong những kịch bản nhất định, chẳng hạn như khi chơi game ở độ phân giải thấp. Để làm rõ vấn đề này và loại bỏ những bối rối, chúng ta hãy cùng nhau phân tích 5 lầm tưởng phổ biến về bottleneck CPU và GPU, giúp độc giả của caphecongnghe.com hiểu đúng và tối ưu hiệu năng chiếc PC gaming của mình.
Máy tính chơi game cấu hình cao với hệ thống đèn RGB và card đồ họa AMD
1. CPU Không Phải Là Thủ Phạm Duy Nhất Gây Bottleneck
RAM và GPU Cũng Có Thể Kìm Hãm Hiệu Năng PC Của Bạn
Nhiều người thường khuyên nâng cấp CPU khi gặp tình trạng nghẽn cổ chai PC, nhưng đây không phải là trọng tâm duy nhất. Đúng là một CPU yếu sẽ kìm hãm hiệu năng của một GPU mạnh, nhưng bạn cũng không nên bỏ qua thực tế rằng một card đồ họa cấp thấp hoặc lỗi thời cũng có thể gây bottleneck cho một CPU mạnh mẽ. Chẳng hạn, khi bạn chơi một tựa game đồ họa nặng như Black Myth: Wukong trên một chiếc PC với CPU Ryzen 9 800X3D mạnh mẽ nhưng lại kết hợp với card đồ họa RTX 3050, hiệu năng chắc chắn sẽ không tốt ở độ phân giải cao. Người ta ít dùng thuật ngữ “GPU bottleneck” cho kịch bản này, nhưng thực chất đó chính là nó. Trong trường hợp này, việc chơi game ở độ phân giải 1080p và cài đặt đồ họa thấp hơn sẽ giúp giảm thiểu đáng kể tình trạng tắc nghẽn GPU.
Tương tự, khi RAM của bạn không đủ để chạy một trò chơi tối ưu, PC sẽ phải sử dụng bộ nhớ ảo trên SSD, điều này thường gây ra tình trạng chậm trễ. Tốc độ RAM chậm cũng có thể làm tắc nghẽn quá trình truyền dữ liệu giữa CPU và bộ nhớ hệ thống. Đây là lý do caphecongnghe.com luôn khuyến nghị người dùng nên bật tính năng XMP hoặc EXPO trong BIOS nếu RAM của bạn hỗ trợ. Cuối cùng, nếu bạn cài đặt một GPU hỗ trợ tốc độ PCIe 4.0 trở lên vào một bo mạch chủ chỉ có khe cắm PCIe 3.0, hiệu năng của card đồ họa chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng.
2. Luôn Cần Mua Phần Cứng Mới Để Khắc Phục Bottleneck?
Tinh Chỉnh Cài Đặt Thường Có Thể Giảm Thiểu Tình Trạng Bottleneck
Mọi người thường đề xuất mua CPU nhanh hơn, RAM tốc độ cao hơn hoặc GPU mạnh hơn để khắc phục tình trạng bottleneck PC, nhưng bạn không nhất thiết phải thực hiện một giao dịch mua sắm đắt đỏ. Có nhiều cách để xử lý các vấn đề tắc nghẽn, và hầu hết liên quan đến việc tinh chỉnh một số cài đặt đồ họa. Ví dụ, nếu CPU của bạn đang hoạt động ở mức 100% khi chơi game, bạn có thể thử giảm tải bằng cách hạ thấp các cài đặt hình ảnh như khoảng cách vẽ (draw distance), mật độ dân số (population density) và chất lượng vật lý (physics quality). Ngoài ra, bạn có thể giảm thiểu các ứng dụng chạy nền trên PC hoặc giới hạn tốc độ khung hình (FPS) ở mức 60.
Ảnh chụp màn hình cài đặt game Cyberpunk 2077 hiển thị tùy chọn Nvidia DLSS để tối ưu hiệu năng
Tương tự, nếu bạn sở hữu một GPU cấp thấp hơn, bạn có thể bật các tính năng nâng cấp hình ảnh như Nvidia DLSS hoặc AMD FSR để tăng tốc độ khung hình. Việc tắt ray tracing và đặt cài đặt chất lượng đổ bóng (shadow) và texture ở mức thấp cũng có thể giúp bạn “vắt kiệt” thêm hiệu năng. Ngoài ra, nếu bạn có một card đồ họa hiện đại hỗ trợ tính năng tạo khung hình (frame generation), việc bật nó lên có thể giúp giảm nhẹ cả bottleneck CPU và GPU.
3. Mức Độ Sử Dụng CPU Cao Luôn Cho Thấy Tình Trạng Bottleneck
Một Số Tựa Game Vốn Dĩ Rất Ngốn Tài Nguyên CPU
Nhiều người bắt đầu lo lắng khi mức độ sử dụng CPU của họ đạt gần 100% trong khi chơi game. Tuy nhiên, một số thể loại game như chiến thuật, MMORPG, mô phỏng và game thế giới mở được thiết kế để yêu cầu CPU cao. Ví dụ, MMORPG phụ thuộc rất nhiều vào CPU để xử lý các tương tác giữa người chơi, trong khi các game thế giới mở yêu cầu CPU phải tải các tài nguyên lớn và xử lý hành vi của NPC. Thông thường, ít nhất là trong những game này, mức độ sử dụng CPU cao có thể chỉ ra rằng bạn đang nhận được hiệu suất tối đa từ PC của mình. Tuy nhiên, cũng có khả năng một số ứng dụng chạy nền đang tích cực sử dụng tài nguyên CPU.
Biểu đồ theo dõi mức độ sử dụng CPU 8 nhân khi chơi game Cyberpunk 2077, minh họa game CPU-intensive
Tóm lại, tải CPU cao chỉ nên là một vấn đề đáng lo ngại khi bạn thấy mức độ sử dụng GPU của mình nằm dưới 80% trong khi theo dõi phần cứng bằng một công cụ như MSI Afterburner. Trong những trường hợp này, bạn có nhiều khả năng sẽ gặp phải tình trạng tụt khung hình (frame drops) và giật hình (stuttering) khó chịu.
4. Các Công Cụ Tính Bottleneck Có Độ Chính Xác Cao
Chúng Thường Đưa Ra Kết Quả Sai Lệch và Gây Rối Thêm
Hãy làm rõ điều này: các công cụ tính bottleneck trực tuyến không đáng tin cậy. Trên thực tế, caphecongnghe.com không khuyến nghị sử dụng các công cụ tính bottleneck PC vì chúng thường đưa ra kết quả gây hiểu lầm, tạo ra nhiều sự bối rối hơn và dẫn đến các quyết định mua sắm vội vàng. Chúng yêu cầu bạn nhập thông số kỹ thuật PC để đưa ra một kết quả mơ hồ, nhưng bạn nên coi kết quả đó với sự hoài nghi lớn.
Màn hình công cụ tính bottleneck trực tuyến hiển thị kết quả cho cấu hình RTX 3080 và Ryzen 7 5700X
Trước hết, tình trạng bottleneck khác nhau tùy thuộc vào từng trò chơi cụ thể, và các công cụ này bỏ qua khía cạnh đó. Ví dụ, một chiếc PC với Ryzen 7 800X và RTX 4090 sẽ hoạt động tốt trong một game nặng GPU như Cyberpunk 2077, trong khi bạn có thể gặp bottleneck CPU trong Valorant. Ngoài ra, chúng không xem xét tần số quét của màn hình của bạn. Ở tần số quét cao hơn, các trò chơi có xu hướng đòi hỏi nhiều hơn ở CPU, đặc biệt là khi GPU của bạn có thể render khung hình nhanh hơn. Quan trọng hơn, chúng đưa ra một ước tính phần trăm về bottleneck, trong khi trên thực tế, không có cách nào tiêu chuẩn để đo lường tình trạng nghẽn cổ chai PC một cách chính xác.
5. CPU Nhiều Nhân Hơn Có Thể Khắc Phục Bottleneck
Xung Nhịp CPU Quan Trọng Hơn Số Nhân Đến Một Mức Nhất Định
Số lượng nhân của CPU chỉ quan trọng đến một mức nhất định, bởi vì ngay cả một số tựa game đòi hỏi nhiều nhất cũng chỉ sử dụng khoảng 6-8 nhân. Do đó, nếu bạn đang sở hữu một CPU 8 nhân, bạn có thể ngừng suy nghĩ rằng việc nâng cấp lên CPU nhiều nhân hơn sẽ giúp cải thiện hiệu năng chơi game của mình. Hầu hết các game và phần mềm phổ biến đều ưu tiên hiệu năng đơn nhân (single-threaded performance) hơn là số lượng nhân thô, có nghĩa là hiệu suất của mỗi nhân quan trọng hơn.
Bộ vi xử lý AMD Ryzen 9 9950X được lắp đặt trên bo mạch chủ, minh họa dòng CPU hiệu năng cao
Ví dụ, một bộ vi xử lý Ryzen 9 7950X có 16 nhân, nhưng nó liên tục bị tụt lại phía sau Ryzen 7 7800X3D (chỉ có 8 nhân) trong mảng gaming. Điều này là do Ryzen 7 7800X3D có hiệu năng đơn nhân tốt hơn và bộ nhớ đệm L3 lớn hơn. Chỉ số IPC (Instructions Per Cycle – số lệnh mỗi chu kỳ xung nhịp) của CPU cũng quan trọng không kém; các CPU đời mới hơn có IPC cao hơn, nghĩa là chúng có thể thực hiện nhiều công việc hơn ở cùng một tốc độ xung nhịp so với các CPU cũ hơn.
Bottleneck Không Khiến PC Của Bạn Trở Nên Vô Dụng
Chỉ vì bạn đang gặp phải tình trạng bottleneck CPU hoặc GPU không có nghĩa là bạn phải vội vàng chi tiền để sắm sửa phần cứng mới. Trong hầu hết các trường hợp, mức tăng hiệu năng thêm 10-15% bạn nhận được không đáng so với toàn bộ chi phí của một CPU và bo mạch chủ mới. Tình trạng nghẽn cổ chai PC không phải là điều đáng báo động trừ khi bạn đang đối mặt với các vấn đề làm gián đoạn trải nghiệm chơi game của mình, như giật hình hay tụt khung hình liên tục. Ngay cả khi đó, vẫn có những cách để giảm thiểu bottleneck bằng cách tinh chỉnh một số cài đặt, như chúng ta đã thảo luận ở trên. Điều quan trọng là khi đến lúc nâng cấp PC, hãy đảm bảo bạn ưu tiên thành phần yếu nhất, cho dù đó là CPU hay GPU.
Để cập nhật những kiến thức công nghệ chuyên sâu và các mẹo tối ưu hiệu năng PC, hãy thường xuyên ghé thăm caphecongnghe.com!