Không phải thể loại game nào cũng trường tồn mãi mãi. Một số phai nhạt khi xu hướng chơi game thay đổi, một số khác khi công nghệ phát triển, và một vài thể loại thậm chí chưa bao giờ thực sự cất cánh do hạn chế phần cứng. Nhưng như bất kỳ game thủ retro nào cũng biết, không có thể loại game nào thực sự chết đi.
Một số thể loại trở nên khó tìm hơn, trong khi những thể loại khác lại tiến hóa — cơ chế và ý tưởng của chúng vẫn sống sót theo những cách bất ngờ. Và ngay cả khi một thể loại lùi vào dĩ vãng, nó vẫn có thể phát triển mạnh mẽ trong các cộng đồng nhỏ. Chỉ cần nhìn vào Project Zomboid, một tựa game sinh tồn góc nhìn isometric sâu sắc, mang cảm giác như một tác phẩm kinh điển bị lãng quên từ cuối những năm 90, nhưng vẫn tiếp tục phát triển nhờ các nhà phát triển đầy nhiệt huyết và cộng đồng fan hâm mộ tận tâm.
Có thể bạn vẫn đang chơi những tựa game này, có thể bạn ước mình có thể chơi lại, hoặc đơn giản là bạn thích xem chúng được chơi trên YouTube. Dù thế nào đi nữa, hãy cùng nhìn lại một số thể loại game đã lặng lẽ phai nhạt trong khi ngành công nghiệp game tiếp tục tiến về phía trước.
Người chơi đang sử dụng tay cầm 8Bitdo M30 cổ điển để trải nghiệm game retro trên smartphone, thể hiện sự hồi sinh của các thể loại game cũ.
5 Thể Loại Game Đã Lặng Lẽ Phai Nhạt Theo Thời Gian
1. Kinh Dị Sinh Tồn Góc Máy Cố Định (Fixed-Camera Survival Horror)
Kinh dị sinh tồn là một trong số ít thể loại mà cơ chế điều khiển vụng về và tầm nhìn hạn chế không phải là lỗi — chúng là một phần của yếu tố kinh dị. Vào cuối những năm 90 và đầu những năm 2000, các tựa game như Fatal Frame II và Clock Tower 3 đã sử dụng các góc máy cố định để giữ người chơi luôn ở trạng thái mất cân bằng và dễ bị tổn thương. Không giống như các game hành động, nơi bạn luôn có thể nhìn thấy những gì phía trước, những tựa game kinh dị này buộc bạn phải đối mặt với những góc nhìn đầy ám ảnh, khiến mỗi hành lang tối tăm và âm thanh phát ra từ ngoài màn hình trở nên đáng sợ hơn.
Đây không chỉ là về không khí — Fatal Frame đã gia tăng căng thẳng bằng cách hạn chế tầm nhìn của bạn qua Camera Obscura, buộc bạn phải đối đầu trực diện với ma quỷ. Clock Tower 3 sử dụng các góc máy điện ảnh để biến những hành lang thành bẫy tử thần ngột ngạt. Góc máy cố định cũng cho phép tạo ra những bố cục kỳ lạ — một cái bóng ở phía sau, một cánh cửa tự mở ra, hoặc sự nhận ra chậm rãi rằng có thứ gì đó đang theo dõi bạn.
Tại sao nó biến mất?
- Người chơi mong muốn kiểm soát nhiều hơn. Khi góc nhìn thứ ba và thứ nhất trở thành tiêu chuẩn, thể loại kinh dị cũng theo xu hướng này.
- Kinh dị góc nhìn thứ nhất lên ngôi. Amnesia và Outlast đã chứng minh rằng sự nhập vai có thể đáng sợ hơn cả sự hạn chế.
- Sự chuyển dịch sang kinh dị thiên về hành động. Resident Evil 4 giới thiệu hệ thống chiến đấu mượt mà, điều khó thực hiện trong các game góc máy cố định.
Kinh dị sinh tồn góc máy cố định không biến mất — nó đã tiến hóa. Các tựa game như The Last of Us và thậm chí là phiên bản remake của Resident Evil 2 vẫn giữ được sự căng thẳng và quản lý tài nguyên của kinh dị cổ điển nhưng mang đến chuyển động và chiến đấu hiện đại hơn. Trong khi đó, cảm giác ngột ngạt của Clock Tower đã tìm thấy sức sống mới trong thể loại kinh dị góc nhìn thứ nhất, nơi tầm nhìn hạn chế vẫn vô cùng đáng sợ.
Mặc dù các game AAA đã chuyển sang hướng khác, phong cách này vẫn tồn tại trong không gian game indie. Tormented Souls tái hiện một cách trung thực công thức kinh điển, chứng minh rằng dù kinh dị chính thống đã thay đổi, vẫn có một lượng khán giả yêu thích sự kinh hoàng được dàn dựng đúng cách.
2. Game Dựa Trên Thiết Bị Ngoại Vi (Peripheral-Based Games)
Từ khẩu súng ánh sáng của Magnavox Odyssey năm 1972 đến Guitar Hero Live năm 2015, ngành công nghiệp game từ lâu đã thử nghiệm với các phụ kiện ngoài bộ điều khiển tiêu chuẩn. Khẩu súng ánh sáng Shooting Gallery cho phép người chơi nhắm bắn vào TV của họ, đặt nền móng cho hàng thập kỷ các thiết bị ngoại vi sáng tạo.
Những phụ kiện này mang đến sự nhập vai mà các bộ điều khiển tiêu chuẩn không thể sánh kịp. Guitar Hero biến người chơi thành những ngôi sao nhạc rock, Dance Dance Revolution khiến họ đổ mồ hôi, và các game bắn súng light gun như Time Crisis tái tạo cảm giác hồi hộp của những pha đấu súng arcade.
Nhưng cuối cùng, những cây đàn nhựa được cất đi, thảm nhảy được gập lại, và súng ánh sáng ngừng hoạt động hoàn toàn.
Tại sao chúng biến mất?
- Điều khiển cử chỉ và VR lên ngôi. Thay vì các phụ kiện riêng biệt, các hệ thống như Wii, Kinect và VR đã thay thế nhiều thiết bị ngoại vi.
- Công nghệ súng ánh sáng trở nên lỗi thời. Súng ánh sáng cổ điển không hoạt động trên các màn hình LCD/LED hiện đại.
Game dựa trên thiết bị ngoại vi không biến mất — chúng đã chuyển đổi. Lối chơi thiên về nhịp điệu của Guitar Hero và DDR phát triển mạnh trong Beat Saber và Synth Riders, nơi công nghệ theo dõi chuyển động VR thay thế các nhạc cụ nhựa.
Mặc dù các khu game arcade vẫn có các game bắn súng, chúng không còn sử dụng súng ánh sáng truyền thống nữa, thay vào đó dựa vào cảm biến hồng ngoại hoặc theo dõi vị trí. Và mặc dù một số người chơi vẫn tìm lại các phụ kiện cũ và TV CRT để giữ trải nghiệm sống động, kỷ nguyên của các thiết bị ngoại vi bằng nhựa đã kết thúc.
3. Game Giải Đố Kiểu Lemmings (Lemmings-Like Puzzle Games)
Rất ít tựa game có sức ảnh hưởng lớn đến mức tên của chúng định nghĩa cả một thể loại, nhưng Lemmings (1991) đã làm được điều đó. Là sự pha trộn giữa giải đố và chiến thuật, Lemmings yêu cầu người chơi hướng dẫn một đám đông di chuyển vô định đến nơi an toàn bằng cách giao các nhiệm vụ như xây dựng, đào bới và chặn đường. Không giống nhiều game giải đố cùng thời, nó không phải về phản xạ hay ghép hình, mà là về kiểm soát gián tiếp và giải quyết vấn đề chiến lược.
Mặc dù đã bán được khoảng 20 triệu bản và truyền cảm hứng cho nhiều phần tiếp theo, spin-off và vô số bản chuyển thể, Lemmings cuối cùng cũng dần chậm lại.
Lemmings được lấy cảm hứng từ truyền thuyết (sai) rằng loài chuột Lemming tự động đi theo nhau đến chỗ chết — một quan niệm sai lầm được phổ biến bởi bộ phim tài liệu dàn dựng White Wilderness (1958) của Disney.
Tại sao chúng biến mất?
- Tốc độ chậm mất đi sức hút. Khi các game hành động trở nên chiếm ưu thế, Lemmings có vẻ lỗi thời.
- Thể loại không mở rộng. Rất ít game đổi mới công thức mà không mang cảm giác như một bản sao.
- Game chiến thuật tiến hóa. Lemmings là tiền thân của các game RTS, nhưng Command & Conquer và Warcraft đã đẩy cơ chế của nó vào những trải nghiệm sâu sắc hơn.
Các game kiểu Lemmings đã tái xuất sau nhiều thập kỷ thông qua các tựa game indie như Flockers (2014), Zombie Night Terror (2016) và HUMANITY (2023), chứng minh rằng trong khi Lemmings có thể không còn dẫn đầu, ảnh hưởng của nó vẫn tiếp tục lan tỏa.
4. Game Đua Xe Dưới Nước (Water Racing Games)
Trong một thời gian ngắn, các game đua jet ski và đua xe dưới nước xuất hiện ở khắp mọi nơi. Chúng đưa người chơi vào những con sóng không thể đoán trước, biến mỗi cuộc đua trở nên năng động. Dù là cảm giác mạnh của game arcade Hydro Thunder (1999) hay khả năng điều khiển chặt chẽ của Wave Race 64 (1996), các game jet ski mang đến một trải nghiệm độc đáo, đầy tính linh hoạt.
Rồi chúng biến mất. Và theo như tôi biết, không có lý do nào được chấp nhận rộng rãi cho sự biến mất này.
Tại sao chúng biến mất?
- Sự trỗi dậy của các thể loại đua xe phụ khác. Need for Speed và Burnout đã thu hút người chơi đến với đua xe đường phố.
- Một số xu hướng đơn giản là phai nhạt. Đua jet ski có thể chỉ là một ngách tạm thời.
- Bản thân thể loại đua xe suy giảm. Ngay cả các thương hiệu đua xe lớn cũng phải vật lộn để giữ sự tươi mới.
Đua jet ski không tiến hóa — nó chỉ đơn giản là ngừng lại. Mặc dù các game đua xe hiện đại có bao gồm các đường đua dưới nước, thể loại đua jet ski chuyên biệt gần như không còn nữa. Nỗ lực lớn cuối cùng, Riptide GP: Renegade (2016), đã không khơi dậy được sự quan tâm của công chúng. Hiện tại, những con sóng đã lặng lẽ lắng xuống.
5. Game Nhập Vai Thần Thánh (God Games)
Thể loại game nhập vai thần thánh được tiên phong bởi Peter Molyneux, người, sau khi chỉ bán được hai bản game đầu tiên của mình (một trong số đó ông nghi ngờ là do chính mẹ mình mua), đã thành lập Bullfrog Productions và tạo ra Populous (1989).
Populous cho phép người chơi định hình địa hình, hướng dẫn các nền văn minh và sử dụng sức mạnh thần thánh. Nó đã truyền cảm hứng cho SimEarth (1990), mô phỏng sự tiến hóa của hành tinh, và Black & White (2001), nơi người chơi có thể trở thành các vị thần nhân từ hoặc đầy báo thù.
Nhưng theo thời gian, các game nhập vai thần thánh đã phai nhạt — không phải vì chúng bị thay thế, mà vì chúng đơn giản là biến mất.
Tại sao chúng biến mất?
- Game mô phỏng và chiến thuật lên ngôi. Civilization và Total War mang lại cho người chơi quyền kiểm soát trực tiếp xã hội, khiến sự ảnh hưởng gián tiếp kém hấp dẫn hơn.
- Kỳ vọng của người chơi thay đổi. Các game nhập vai thần thánh thường thiếu mục tiêu rõ ràng, khiến người chơi chuyển sang những trải nghiệm có cấu trúc hơn.
- Số phận tương tự như SimCity. Sự ra mắt thất bại của SimCity (2013) đã gây thiệt hại cho thể loại, ngay cả khi các game xây dựng thành phố vẫn tồn tại.
Game nhập vai thần thánh không tiến hóa — chúng phai nhạt. Mặc dù các tựa game indie như Reus (2013) và WorldBox (2018) thử nghiệm với các cơ chế của thể loại này, nhưng game nhập vai thần thánh thuần túy — thể loại cho phép người chơi định hình và cai trị các nền văn minh — giờ đây chỉ còn là một di tích của lịch sử game.
Ba băng game NES và bảng mạch PCB bên trong, minh họa cấu trúc độc đáo của các game console cổ điển.
Bị Lãng Quên, Nhưng Không Thực Sự Mất Đi
Các thể loại game không thực sự chết — chúng tiến hóa, lùi vào nền, hoặc ảnh hưởng đến những gì tiếp theo. Những ý tưởng đằng sau chúng vẫn tồn tại, được tái sử dụng theo những cách mới. Sự căng thẳng của kinh dị góc máy cố định vẫn sống động trong kinh dị sinh tồn góc nhìn thứ nhất. Ảnh hưởng của game nhập vai thần thánh có thể được thấy trong các game mô phỏng sandbox. Ngay cả các game nhịp điệu, từng phụ thuộc vào các thiết bị ngoại vi bằng nhựa, cũng đã tìm thấy sức sống thứ hai trong VR.
Nhưng trong khi những mảnh ghép của các thể loại này vẫn còn, hình thức thuần túy của chúng khó có thể trở lại dòng chảy chính. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là chúng đã biến mất hoàn toàn. Chúng ta có thể biết ơn rằng các nhà phát triển indie đã giữ cho những ý tưởng này sống động, tạo ra những tựa game nắm bắt được tinh thần làm nên sự vĩ đại của chúng ngay từ đầu — dù thông qua các bản hồi sinh lấy cảm hứng retro hay những cách tiếp cận mới mẻ đối với cơ chế cũ. Còn những thể loại game nào khác đã phai nhạt khỏi dòng chảy chính mà bạn nhớ đến? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn về sự tiến hóa thú vị này của ngành công nghệ giải trí!