Những năm 90 của thế kỷ trước, đối với nhiều game thủ, các tạp chí game là cánh cửa thần kỳ mở ra thế giới của những trò chơi điện tử đầy mê hoặc. Chúng không chỉ cập nhật tin tức về các tựa game mới, hé lộ những bí mật ẩn giấu, mà còn định hình cả nền văn hóa gaming. Nhưng rồi thời gian trôi qua, nhiều người dần rời xa bàn phím, tay cầm, mải mê với những đam mê khác trong cuộc sống. Mãi đến khi đại dịch COVID-19 bùng phát, thế giới game mới lại vẫy gọi, và hành trình khám phá lại những tựa game cổ điển đã bỏ lỡ bắt đầu.
Trong quá trình tìm hiểu sâu hơn về lịch sử game, đặc biệt là những câu chuyện kỳ lạ như về chiếc Game Wizard bí ẩn dành cho SNES, việc lật lại các tạp chí game cũ trở thành một phần không thể thiếu. Mục đích ban đầu chỉ là kiểm tra thông tin, nhưng rồi nó trở thành một chuyến lặn sâu vào ký ức, nhận ra mức độ ảnh hưởng to lớn của những trang giấy đã ngả màu lên trải nghiệm chơi game của một thế hệ.
Khi lướt qua các kho lưu trữ kỹ thuật số, vô vàn hình ảnh và thông tin tưởng chừng đã bị lãng quên bỗng ùa về: những bức tranh fan-art của độc giả được gửi bằng thư tay, các bài hướng dẫn chơi game chi tiết với bản đồ vẽ thủ công, hay cả những trang báo dành riêng để giải đáp thắc mắc của người chơi. Những tạp chí này không chỉ đơn thuần là nguồn tin tức; chúng là những cộng đồng sống động. Với những người lớn lên ở thị trấn nhỏ, nơi không có nhiều bạn bè cùng chung sở thích game, đây thường là cách duy nhất để khám phá các tựa game và hệ máy console mới. Đọc lại chúng không chỉ là một sự khám phá mà còn là một dòng thác ký ức tuôn trào.
Hồi kết đau lòng của Game Informer: Biểu tượng một thời lụi tàn
Trong một ngành công nghiệp mà hầu hết các tạp chí game in ấn đã biến mất từ lâu, Game Informer là một ngoại lệ đáng kinh ngạc. Ra mắt vào năm 1991 dưới dạng một bản tin cho FuncoLand (chuỗi cửa hàng game), tạp chí này dần phát triển thành một ấn phẩm hoàn chỉnh và đã sống sót qua sự sụp đổ của gần như mọi tờ báo game lớn khác. Vào thời kỳ đỉnh cao, Game Informer có hơn 8 triệu người đăng ký, trở thành một trong những tạp chí được đọc nhiều nhất tại Mỹ. Nó đã đồng hành cùng nhiều thế hệ console, từ Super Nintendo đến PlayStation 5, vượt qua cả Nintendo Power, Electronic Gaming Monthly, GamePro và nhiều đối thủ khác.
Không giống nhiều đối thủ cạnh tranh, Game Informer đã thích nghi với những thay đổi của ngành. Sau khi GameStop mua lại FuncoLand vào năm 2000, tạp chí trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động kinh doanh của công ty, được đi kèm với chương trình thành viên trả phí của họ. Nó không chỉ là một di tích của quá khứ báo chí game mà còn duy trì được sự liên quan, sản xuất các cuộc phỏng vấn độc quyền, các bài xem trước chuyên sâu và những phân tích có chiều sâu trong một kỷ nguyên mà hầu hết tin tức game đã bị giản lược thành những tiêu đề “câu view” theo thuật toán. Dù không phải là tạp chí yêu thích của mọi game thủ, nhưng riêng sự bền bỉ của nó đã đủ để tạo nên ý nghĩa lớn lao.
Thế rồi, vào tháng 2 năm 2024, Game Informer biến mất. Không có số báo cuối cùng, không có bài tổng kết tạm biệt – chỉ là một sự đóng cửa đột ngột, vô cảm. Mọi bài viết trên trang web của họ đều bị xóa. Nhân viên không nhận được thông báo trước, chỉ được biết về việc mất việc ngay lập tức trong một cuộc họp duy nhất với đại diện nhân sự của GameStop. Ít nhất một nhân viên đã đang đi công tác khi nhận được thông báo đó. Đây không chỉ là sự kết thúc của một tạp chí mà còn là sự xóa bỏ một ấn phẩm đã ghi lại lịch sử game qua nhiều thập kỷ.
“Tham lam của tập đoàn” và sự hủy diệt lịch sử game
Cách GameStop xử lý việc đóng cửa Game Informer không chỉ là sự quản lý yếu kém – đó là minh chứng rõ nhất cho “tham lam của tập đoàn”. 13 nhân viên của tạp chí đã bị sa thải mà không có bất kỳ cảnh báo nào, mặc dù GameStop đang nắm giữ gần 5 tỷ USD tiền mặt dự trữ. Không có kế hoạch chuyển đổi, không có gói trợ cấp nào ngoài mức tối thiểu và không có sự công nhận nào cho hàng thập kỷ làm việc đã cống hiến cho ấn phẩm này. Đây không phải là một quyết định kinh doanh chiến lược mà chỉ là một sự tùy tiện, một nạn nhân khác của một công ty chỉ biết coi trọng hiệu suất cổ phiếu ngắn hạn hơn mọi thứ khác.
CEO Ryan Cohen, một tỷ phú với tài sản 4,8 tỷ USD, có mọi cơ hội để duy trì Game Informer dưới một hình thức nào đó. Thay vào đó, sự lãnh đạo của ông đã tập trung vào những “động thái chiến lược” thất thường, bao gồm cả những báo cáo cho thấy GameStop đang cân nhắc chuyển đổi số tiền dự trữ đó vào Bitcoin. Đúng vậy – rõ ràng có đủ ngân sách để mạo hiểm với tiền điện tử, nhưng không đủ để bảo tồn một trong những ấn phẩm game lâu đời nhất.
Và đó chính là vấn đề thực sự ở đây. Việc đóng cửa Game Informer không chỉ là một ví dụ khác về cái chết của truyền thông in ấn – nó là một phần của xu hướng lớn hơn khi các tập đoàn gạt bỏ công nhân và lịch sử ngay khi chúng không còn mang lại lợi nhuận trực tiếp. Không có tỷ phú nào là hoàn toàn “có đạo đức”, và chúng ta nên cảm thấy mệt mỏi khi chứng kiến các công ty sa thải toàn bộ đội ngũ mà không báo trước, trong khi các giám đốc điều hành của họ lại tích lũy của cải.
Nếu ban lãnh đạo của GameStop có chút quan tâm nào đến ngành game, Game Informer lẽ ra đã có thể dễ dàng tồn tại như một ấn phẩm kết hợp in ấn/kỹ thuật số. Game retro đang phổ biến hơn bao giờ hết, và lịch sử game tự nó đã là một ngành công nghiệp. Ngay cả khi chỉ là một kho lưu trữ kỹ thuật số, tạp chí vẫn có thể tiếp tục tạo ra doanh thu thụ động từ hàng thập kỷ nội dung. Nhưng điều đó đòi hỏi nỗ lực, và nỗ lực không thúc đẩy lợi nhuận cho cổ đông. Việc đóng cửa mọi thứ, cắt giảm chi phí và tiếp tục là con đường dễ dàng hơn, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc xóa sổ hàng thập kỷ lịch sử game.
Thay vào đó, GameStop đã xóa bỏ mọi thứ, chỉ để lại một thông cáo báo chí mang tiêu đề “The Final Level” (Màn cuối cùng) – một cụm từ game sáo rỗng và thiếu nhạy bén đến mức nó chứng minh một cách rõ ràng rằng ban lãnh đạo công ty hoàn toàn không quan tâm đến game. Nếu họ có, họ sẽ không bao giờ để đó là thông điệp cuối cùng của mình. Không một game thủ thực thụ nào lại viết một thứ nông cạn như vậy. Nó đọc giống như một lời tạm biệt được tạo bởi AI, được đội ngũ marketing vội vàng ghép lại mà không hiểu rõ đối tượng mà họ phục vụ.
Đây là điều mà “tham lam của tập đoàn” gây ra. Nó tước đoạt lịch sử của các ngành công nghiệp, đối xử với người lao động như những thứ dùng một lần, và quy mọi thứ về lợi nhuận. Ngành công nghiệp game được xây dựng bởi những con người đầy đam mê – các nhà phát triển, nhà văn, nghệ sĩ và người hâm mộ – nhưng nó vẫn tiếp tục bị kiểm soát bởi những người không hề quan tâm. Và chừng nào những tỷ phú như Ryan Cohen còn nắm quyền, vòng tuần hoàn này sẽ tiếp diễn – trừ khi mọi người bắt đầu coi trọng những người sáng tạo và văn hóa hơn là các tập đoàn đang cố gắng khai thác họ.
Báo chí game hiện đại: Từ đam mê đến “công xưởng nội dung”
Khi đam mê nhường chỗ cho lợi nhuận: Sự thay đổi của truyền thông game
Những tạp chí game trong thập niên 90 không chỉ là nguồn tin tức – chúng mang lại cảm giác như được viết bởi những người thực sự quan tâm đến game. Các cây bút là những game thủ đích thực, đam mê những gì họ viết, và may mắn có được công việc họ yêu thích. Bạn có thể cảm nhận được sự phấn khích của họ trong từng số báo, dù là khi họ ca ngợi một tựa game mới, phân tích cơ chế chơi, hay chỉ đơn thuần là thêm vào một câu đùa nội bộ mà những độc giả thường xuyên sẽ nhận ra.
Sự chân thực đó đã khiến các tạp chí trở nên đáng tin cậy. Chắc chắn, các bài đánh giá mang tính chủ quan, và ngay cả khi còn nhỏ, tôi cũng biết rằng ý kiến của một người không thể định nghĩa một trò chơi. Nhưng có một sự chân thành trong lối viết của họ – một cảm giác rằng họ đang trò chuyện với bạn như một người cùng chơi, chứ không phải như một phần của bộ phận marketing. Ngay cả khi một tạp chí rõ ràng thiên vị một hệ máy console hoặc nhà phát hành cụ thể, điều đó vẫn xuất phát từ sự nhiệt tình chứ không phải nghĩa vụ với tập đoàn.
Lối viết đó hiếm thấy ngày nay. Vấn đề không chỉ là ảnh hưởng của quảng cáo – mà là sự thâu tóm hoàn toàn của các tập đoàn đối với truyền thông. Thập niên 2000 chứng kiến các tập đoàn lớn nuốt chửng các công ty nhỏ hơn, tái cơ cấu chúng để tối đa hóa lợi nhuận trong khi cắt giảm lương, phúc lợi và chất lượng. Báo chí game cũng không ngoại lệ. Ngành này giờ đây bị kiểm soát bởi một vài công ty khổng lồ ưu tiên các số liệu tương tác và lưu lượng truy cập SEO hơn là sự chân thực. Nhiều ấn phẩm game từng được kính trọng, nay chỉ còn là những “công xưởng nội dung” (content farm), buộc phải chạy theo xu hướng thay vì định hình chúng.
Thay vì các bài viết chuyên sâu hoặc đánh giá mang đậm cá tính, hầu hết các trang web game hiện nay chỉ sản xuất lại các thông cáo báo chí, các bài viết dạng danh sách (listicles) chạy theo thuật toán, và những “quan điểm gây sốc” được thiết kế để tạo tranh cãi hơn là mang lại cái nhìn sâu sắc. Kết quả là một ngành công nghiệp cảm thấy ngày càng xa rời game thủ thực sự. Thay vì cung cấp thông tin và làm giàu văn hóa gaming, nội dung hiện đại thường mang tính dùng một lần – được tạo ra để người đọc chỉ lướt qua chứ không thực sự đọc.
Tương lai nằm trong tay những nhà sáng tạo độc lập
Chính vì lý do đó, ngày càng nhiều người – bao gồm cả bản thân tôi – đang tìm đến các nhà sáng tạo nội dung độc lập để tìm kiếm thông tin về game. Nếu tôi đang nghiên cứu một điều gì đó cụ thể – chẳng hạn như một phụ kiện retro hiếm từ nền văn hóa game ngầm những năm 90 – tôi không có nhiều nguồn để lựa chọn. Cuối cùng, tôi phải đào bới qua các bài viết ít người biết, các bài đăng trên diễn đàn hoặc các video. Nhưng khi tôi chỉ đọc về game một cách ngẫu nhiên, tôi lại thích những nơi mà các cây bút thực sự có vẻ quan tâm.
Một số tên tuổi lớn hơn, như Gaming Historian và Modern Vintage Gamer, thực hiện công việc xuất sắc, mang đến nội dung được nghiên cứu kỹ lưỡng, trau chuốt với sự tập trung mạnh mẽ vào lịch sử và phần cứng game. Nhưng cũng có những nhà sáng tạo ít được biết đến hơn xứng đáng nhận được nhiều sự chú ý hơn. Lady Decade mang đến một năng lượng kỳ lạ đầy thú vị cho các video của cô ấy, thường xuyên đi sâu vào những góc khuất bị lãng quên của lịch sử game. NESComplex tiếp cận nội dung Nintendo cổ điển với chiều sâu và niềm đam mê mà tôi sẽ có – không chỉ phân tích các trò chơi mà còn cả bối cảnh mà chúng đã được chơi và ghi nhớ.
Những nhà sáng tạo này đang lấp đầy khoảng trống mà các tạp chí game để lại, mang đến sự nhiệt tình chân thực và nghiên cứu kỹ lưỡng cho một đối tượng khán giả đang khao khát điều gì đó hơn là những danh sách “Top 10” được viết lại. Sự thay đổi này không chỉ là về in ấn so với kỹ thuật số – đó là về chất lượng so với số lượng, chân thực so với được sản xuất, độc lập so với tập đoàn.
Trân trọng quá khứ, kiến tạo tương lai
Hình ảnh game thủ đang lấy băng Super Mario Bros 3 từ hộp game retro cũ, minh họa giá trị lịch sử và hoài niệm về trò chơi điện tử cổ điển.
Việc nhìn lại những tạp chí game cũ này không chỉ là hoài niệm – đó là một chuyến lặn sâu vào một phần lịch sử game vẫn còn rất nhiều điều để khám phá. Tôi yêu thích việc tìm hiểu cả quá khứ và tương lai, mở rộng kiến thức theo những cách làm cho lịch sử game trở nên phong phú và có kết nối hơn. Thật dễ để nghĩ rằng internet là một kho lưu trữ dữ liệu vĩnh viễn, nơi mọi thứ từng được xuất bản vẫn tồn tại dưới một hình thức nào đó, nhưng thực tế không phải vậy. Internet thay đổi theo thời gian, và nếu không có sự bảo tồn chủ động, những mảnh ghép lịch sử – dù là các tạp chí game bị lãng quên hay toàn bộ trang web – đều có thể biến mất vĩnh viễn. Đó là lý do tại sao nỗ lực lưu trữ các tạp chí này lại vô cùng quan trọng.
Báo chí game đã thay đổi, và thời đại của tạp chí in ấn đã qua. Nhưng điều đó không có nghĩa là nội dung chất lượng đã biến mất – nó chỉ dịch chuyển. Các nhà sáng tạo độc lập đang lấp đầy khoảng trống, và trong khi một số sẽ vẫn nhỏ, những người khác sẽ phát triển thành thế hệ truyền thông game tiếp theo. Hy vọng rằng, họ sẽ thay thế hệ thống tập đoàn đã làm suy yếu quá nhiều ngành công nghiệp này.
Sự mất mát của Game Informer và sự suy tàn của truyền thông in ấn là những lời nhắc nhở về cách lòng tham của tập đoàn tước đoạt văn hóa vì lợi nhuận. Nhưng chúng cũng là bằng chứng cho thấy con người sẽ luôn tìm ra những cách thức mới để trò chuyện, ghi lại và tôn vinh những điều họ yêu thích.
Hơn hết, tôi hy vọng mọi người sẽ tiếp tục trân trọng lịch sử game. Nếu điều gì đó khiến bạn hứng thú, đừng chỉ lướt qua bề mặt – hãy đi sâu hơn, đào bới vào quá khứ và tận hưởng niềm vui khi học hỏi. Có rất nhiều lịch sử để khám phá, dù đó là một bài báo tạp chí ít người biết, một trò chơi cũ bạn chưa bao giờ có cơ hội chơi, hay một câu chuyện gần như đã bị thời gian vùi lấp. Quá khứ không chỉ là thứ để nhớ – đó là thứ để khám phá.
