Khi xây dựng một chiếc PC mới, chúng ta thường có xu hướng phân bổ phần lớn ngân sách vào các thành phần chủ chốt như CPU và GPU, bởi chúng là yếu tố chính quyết định hiệu năng cốt lõi của hệ thống. Tuy nhiên, nếu bạn đang eo hẹp về ngân sách và quyết định cắt giảm chi phí ở những linh kiện khác, ví dụ như mua một bộ nguồn giá rẻ, chiếc PC mới của bạn có thể không hoạt động ở hiệu suất cao nhất hoặc thậm chí không bền bỉ theo thời gian.
Thực tế, những thành phần ít “lộng lẫy” hơn trong PC lại đóng vai trò không kém phần quan trọng trong việc đảm bảo sự ổn định tổng thể và tuổi thọ của máy. Giống như việc nhiều người sẵn sàng chi tiền cho tản nhiệt AIO chất lượng cao để giữ nhiệt độ CPU cao cấp luôn trong tầm kiểm soát, bạn cũng không nên ngần ngại đầu tư thêm cho các phần cứng còn lại. Dưới đây là những linh kiện PC quan trọng mà người dùng thường xuyên bỏ qua hoặc tiết kiệm không đúng cách khi lắp ráp máy tính, dẫn đến những hậu quả không mong muốn.
Hình ảnh một bộ máy tính chơi game đang được lắp ráp với CPU Ryzen và GPU Nvidia, minh họa các linh kiện PC quan trọng
1. Bộ Nguồn (PSU): Không Chỉ Là Công Suất
Tầm quan trọng của chất lượng bộ nguồn
Tôi thường thấy nhiều người đánh giá thấp tầm quan trọng của bộ nguồn (PSU) trong quá trình lắp ráp PC. Họ chỉ quan tâm đến công suất (wattage) của PSU mà bỏ qua nhiều yếu tố quan trọng khác quyết định chất lượng thực sự của nó. Khác với CPU hay GPU, chúng ta không nâng cấp bộ nguồn chỉ sau vài năm. Chính vì vậy, việc đảm bảo PSU bạn mua có độ bền cao là điều cực kỳ thiết yếu. Các bộ nguồn giá rẻ thường thiếu các biện pháp bảo vệ an toàn cơ bản như chống sốc điện, điều chỉnh điện áp và phân phối điện hiệu quả, tiềm ẩn nguy cơ gây ra những hư hỏng nghiêm trọng cho các linh kiện đắt tiền khác.
Tôi đặc biệt khuyên bạn nên đầu tư vào một bộ nguồn ATX 3.0 chất lượng cao, đặc biệt nếu bạn có ý định sử dụng chiếc PC này trong hơn năm năm. Hãy ưu tiên các thương hiệu uy tín và đảm bảo bộ nguồn bạn chọn là loại modular (cáp rời) với chứng nhận ít nhất 80 Plus Gold. Những bộ nguồn này có thể hoạt động với hiệu suất trên 85% ở tải 100%, và hiệu suất càng cao thì chi phí điện năng của bạn càng thấp. Hơn nữa, các bộ nguồn chất lượng cao còn cung cấp nguồn điện sạch và ổn định hơn, đồng thời giảm thiểu tiếng ồn cuộn dây (coil whine) khó chịu.
2. Quạt Vỏ Case (Case Fans): Hiểu Rõ Về Luồng Khí Và Áp Suất Tĩnh
Sự khác biệt giữa quạt lưu lượng khí và quạt áp suất tĩnh
Nhiều vỏ case PC đi kèm với quạt được lắp sẵn, nhưng thông thường, chúng là loại quạt lưu lượng khí (airflow fans) được thiết kế để di chuyển một lượng lớn không khí. Ngược lại, các quạt đi kèm với tản nhiệt CPU thường là quạt áp suất tĩnh cao (high-static-pressure fans), loại quạt này vượt trội trong việc đẩy không khí qua các không gian hẹp và các vật cản như tản nhiệt nước (radiators), bộ tản nhiệt khí (heatsinks) và lưới lọc bụi.
Do đó, nếu bạn lắp tản nhiệt nước phía sau các quạt hút khí đã được cài sẵn trong vỏ case, bạn sẽ không đạt được hiệu suất làm mát tối ưu. Quạt lưu lượng khí sẽ không hoạt động hiệu quả nếu vỏ case của bạn có hệ thống thông gió kém (đặc biệt với mặt kính cường lực) hoặc có các lưới lọc bụi cản trở luồng không khí. Chính vì vậy, bạn cần cân nhắc kỹ về vỏ case và loại quạt đi kèm để quyết định loại quạt nào phù hợp nhất cho hệ thống PC của mình. Nếu vỏ case của bạn không được tối ưu cho luồng khí, tôi thực sự khuyên bạn nên thay thế các quạt lưu lượng khí đã lắp sẵn bằng quạt áp suất tĩnh cao cao cấp. Tuy nhiên, nếu bạn muốn một chiếc PC yên tĩnh, hãy đảm bảo rằng các quạt bạn mua có độ ồn thấp (khoảng 30dB). Đáng tiếc là, quạt áp suất tĩnh cao thường ồn hơn một chút ở vòng tua cao do thiết kế cánh quạt đặc trưng của chúng.
Bên trong case Lian Li 011 Vision với quạt tản nhiệt LED màu vàng, đỏ và xanh dương, thể hiện hệ thống làm mát PC hiệu quả
3. VRM Bo Mạch Chủ (Motherboard VRMs): Đảm Bảo Nguồn Điện Ổn Định Cho CPU
Vai trò quyết định của VRM trong hệ thống
Các module điều chỉnh điện áp (VRM) trên bo mạch chủ của bạn chịu trách nhiệm quản lý và cung cấp nguồn điện ổn định cho CPU. Đáng tiếc là, ngay cả một số người lắp ráp PC có kinh nghiệm cũng thường bỏ qua chất lượng VRM của bo mạch chủ. Việc bạn mua một bo mạch chủ cao cấp không đồng nghĩa với việc bạn sẽ nhận được VRM chất lượng cao, điều này thường phụ thuộc vào nhà sản xuất và nền tảng chipset. VRM kém chất lượng thường dẫn đến dao động nguồn điện, gây mất ổn định hệ thống, giảm tuổi thọ CPU và thậm chí là các sự cố hệ thống thường xuyên, đặc biệt khi ép xung hoặc dưới tải nặng.
Vì vậy, hãy đảm bảo bạn mua bo mạch chủ từ một trong các thương hiệu hàng đầu như MSI, Asus hoặc Gigabyte. Các hãng này thường cung cấp thông số kỹ thuật rõ ràng về cấu hình VRM của họ, giúp bạn dễ dàng chọn được sản phẩm phù hợp. Ví dụ, một cấu hình VRM 14+2 pha là lý tưởng nếu CPU của bạn tiêu thụ nhiều điện năng hoặc bạn có kế hoạch ép xung. Tuy nhiên, các nhà sản xuất bo mạch chủ đôi khi “nhân đôi” số pha VRM để làm cho chúng trông có vẻ cao hơn. Đó là lý do tại sao tôi luôn đọc kỹ các bài đánh giá bo mạch chủ khác nhau trước khi mua để có cái nhìn rõ ràng hơn về chất lượng linh kiện được sử dụng.
Cận cảnh khu vực VRM (mạch ổn áp) trên bo mạch chủ NZXT N7 B650E, minh họa tầm quan trọng của cấp điện ổn định cho CPU
4. Keo Tản Nhiệt (Thermal Paste): Yếu Tố Nhỏ Tạo Nên Sự Khác Biệt Lớn
Tối ưu nhiệt độ CPU bằng keo tản nhiệt chất lượng cao
Khác với các linh kiện tôi đã đề cập ở trên, keo tản nhiệt khá phải chăng, ngay cả những loại đắt tiền. Tuy nhiên, tôi vẫn thường thấy mọi người sử dụng keo tản nhiệt được bôi sẵn trên tản nhiệt hoặc loại đi kèm trong hộp của bộ làm mát CPU. Mặc dù chúng có thể làm tốt nhiệm vụ cơ bản, nhưng keo tản nhiệt chất lượng cao có thể giảm nhiệt độ CPU của bạn từ 5–10 độ C nhờ khả năng dẫn nhiệt tốt hơn. Độ dẫn nhiệt của keo càng cao, khả năng giảm nhiệt độ CPU càng tốt. Tôi đặc biệt khuyên bạn nên mua loại có độ dẫn nhiệt lớn hơn 10W/mK, ví dụ như Arctic MX-6.
Với nhiệt độ hoạt động khá cao của các CPU hiện đại, việc giảm nhiệt độ này có thể tạo ra sự khác biệt lớn dưới các tác vụ nặng như chơi game hoặc xử lý đồ họa. Khi CPU của bạn chạy ở nhiệt độ thấp hơn, nó sẽ duy trì tốc độ xung nhịp cao nhất hoặc chế độ boost lâu hơn, đảm bảo bạn luôn đạt được hiệu suất tối đa. Ngược lại, với keo tản nhiệt rẻ tiền, bạn chắc chắn sẽ gặp phải các vấn đề quá nhiệt và hiện tượng giảm hiệu năng do nhiệt (thermal throttling), đặc biệt nếu bạn không có một bộ tản nhiệt cao cấp. Hơn nữa, keo tản nhiệt cao cấp không bị khô nhanh như các loại rẻ tiền, giúp bạn không phải bận tâm đến việc bôi lại keo hàng năm để đảm bảo truyền nhiệt tối ưu.
Tuýp keo tản nhiệt Noctua NT-H1, một sản phẩm cao cấp giúp tối ưu hiệu quả tản nhiệt cho CPU
Đừng cắt giảm chi phí không đúng chỗ khi xây dựng PC của bạn
Việc dồn phần lớn ngân sách vào CPU và GPU rồi lại cắt giảm chi phí ở các linh kiện khác – những thứ cũng quan trọng không kém – là một ý tưởng tồi khi lắp ráp PC. Ví dụ, nếu bo mạch chủ hoặc bộ nguồn của bạn không đáng tin cậy, bạn chắc chắn sẽ đối mặt với các vấn đề về lâu dài như mất ổn định hệ thống và treo máy, và việc khắc phục chúng có thể trở thành một cơn đau đầu thực sự. Với phần cứng chất lượng cao, bạn sẽ không cần phải lo lắng về tuổi thọ hay hiệu suất của chiếc PC của mình. Bạn không nhất thiết phải chi tiêu quá mức cho những phần cứng hào nhoáng nhất, nhưng hãy đưa ra những quyết định sáng suốt khi lựa chọn các linh kiện thường bị bỏ qua này. Hãy cân nhắc kỹ lưỡng để có một chiếc PC bền bỉ và hiệu suất tối ưu, đồng hành cùng bạn trong thời gian dài.